Trong suốt chiều dài lịch sử nhân loại, chúng ta hiện chỉ mới biết đến khoảng 1.400 mầm bệnh có thể lây nhiễm trên người. Đó là đã tính đến tất cả các loài virus, vi khuẩn, nấm, động vật nguyên sinh và giun sán mà y học hiện đại đã xét nghiệm ra được cộng lại.
Nhưng bên trong một thế giới có hàng nghìn tỷ loài vi sinh vật, con số 1.400 này chỉ tương ứng với 1/1000 của 1% tổng số các mầm bệnh tiềm năng có thể lây nhiễm chúng ta trong tương lai.
Đó là lý do nhiều quốc gia phải xây dựng các phòng thí nghiệm sinh học với các mức độ an toàn sinh học khác nhau, để tiếp tục phát hiện các mầm bệnh mới có khả năng lây nhiễm sang người. Công việc được thực hiện bởi trong các phòng thí nghiệm này cũng là để chuẩn bị trước cho những kịch bản xấu trong tương lai nếu điều đó thực sự xảy ra.
Nhưng trong bối cảnh của đại dịch COVID-19, giả thuyết về virus SARS-CoV-2 bị rò rỉ từ phòng thí nghiệm sinh học với mức độ an toàn sinh học cao đã làm dấy lên một lo ngại: Các nghiên cứu này đang được thực hiện như thế nào? Và chúng có đủ an toàn hay không?
Nội dung bài viết
Các mức độ/cấp độ an toàn sinh học
Thuật ngữ biohazard là kết hợp của từ biological (sinh học) và từ hazard (nguy hiểm), và được định nghĩa như: “một tác nhân lây nhiễm, hoặc một phần của nó, thể hiện một nguy cơ thực sự hoặc tiềm tàng với sức khỏe con người, động vật và/ hoặc thực vật, trực tiếp thông qua gây nhiễm hoặc gián tiếp thông qua việc phá vỡ môi trường”.
Mức độ an toàn sinh học cấp 1 tới cấp 4 được thiết lập bởi Trung tâm nghiên cứu dịch bệnh (CCD) và Viện nghiên cứu sức khỏe quốc gia Mỹ thiết lập, và là sự kết hợp của thực hành và kỹ thuật phòng thí nghiệm, thiết bị và cơ sở an toàn. Tất cả những mức độ này thích hợp đối với sự nguy hại gây ra bởi các tác nhân được sử dụng và đối với hoạt động phòng thí nghiệm.
An toàn sinh học mức độ 1
Thực hành, cơ sở và thiết bị an toàn thích hợp đối với làm việc với các chủng vi sinh vật xác định không được biết là gây bệnh ở người trưởng thành khỏe mạnh.
Phòng thí nghiệm không cần tách biệt khỏi phần đi lại chung của tòa nhà.
Công việc được thực hiện chung trên mặt bàn sử dụng thực hành vi sinh chuẩn. Thiết kế phòng ốc hay thiết bị ngăn chặn không được yêu cầu và không được sử dụng.
Nhân viên phòng thí nghiệm có đào tạo đặc biệt về các quy trình được thực hiện trong phòng thí nghiệm và được theo dõi bởi một nhà khoa học với đào tạo chung về vi sinh vật học hoặc khoa học liên quan. Một tủ an toàn sinh học nhìn chung không được yêu cầu đối với làm việc với những tác nhân này.
- Tiêu chuẩn thực hành của mức độ an toàn sinh học cấp 1: Kỹ thuật vi sinh chuẩn (GMT)
- Yêu cầu về thiết bị an toàn sinh học cấp 1: Không cần thiết bị an toàn. Thao tác trên bàn thí nghiệm thông thường.
An toàn sinh học mức 2
Thực hành, phòng bốc và thiết bị an toàn thích hợp cho các công việc được hoàn thành với một phổ rộng các tác nhân nội tại nguy hại trung bình có mặt trong cộng đồng và liên quan tới bệnh ở người ở mức độ nghiêm trọng khác nhau.
Nó khác với an toàn sinh học mức 1 ở những điểm sau:
a) nhân viên phòng thí nghiệm được đào tạo đặc biệt về thao tác các tác nhân gây bệnh và được chỉ đạo bởi nhà khoa học có thẩm quyền
b) ra vào phòng thí nghiệm bị hạn chế khi công việc đang được thực hiện
c) phòng ngừa nghiêm ngặt với các vật sắc nhọn lây nhiễm
d) các quy trình xác định trong đó chất dạng sương nhiễm hoặc vết bẩn có thể được tạo ra được thực hiện trong tủ an toàn sinh học hoặc thiết bị bảo vệ vật lý khác.
Một tủ an toàn sinh học cấp 1 hoặc cấp 2 được khuyến cáo cho công việc bao gồm những tác nhân này.
- Tiêu chuẩn thực hành của mức độ an toàn sinh học cấp 2: Thực hành theo cấp độ 1 nhưng có thêm áo quần bảo hộ và bảng báo nguy hiểm sinh học.
- Yêu cầu về thiết bị an toàn sinh học cấp 2: Sử dụng tủ an toàn sinh học cấp I/II khi tiến hành các thao tác có khả năng tạo khí dung cao,có thể làm tăng nguy cơ phơi nhiễm đối với nhân viên.
An toàn sinh học mức 3
Thực hành, cơ sở và thiết bị an toàn thích hợp với những công việc được hoàn thành với các tác nhân nội tại hoặc bên ngoài với một tiềm năng lây truyền đường hô hấp cái mà có thể gây ra nhiễm trùng nghiêm trọng và có khả năng gây chết người.
Sự nhấn mạnh được đặt vào các rào cản sơ cấp và thứ cấp để bảo vệ nhân viên trong khu vực truyền nhiễm, cộng đồng, và môi trường khỏi phơi nhiễm với khí sương có khả năng gây nhiễm tiềm tàng.
Một tủ an toàn sinh học cấp 1 hoặc cấp 2 được yêu cầu để làm việc bao gồm những tác nhân này.
- Tiêu chuẩn thực hành của mức độ an toàn sinh học cấp 3: Thực hành theo cấp độ 2 và trang bị thêm quần áo bảo hộ đặc biệt, kiểm soát lối vào, thông khí có định hướng.
- Yêu cầu về thiết bị an toàn sinh học cấp 3: Sử dụng tủ an toàn sinh học trong mọi thao tác trên các chất nhiễm khuẩn.
An toàn sinh học cấp độ 4 (BSL-4)
Các phòng thí nghiệm BSL-4 được sử dụng để nghiên cứu các tác nhân truyền nhiễm hoặc chất độc có nguy cơ cao lây nhiễm qua đường khí dung và bệnh đe dọa tính mạng mà không có vắc-xin hoặc liệu pháp điều trị nào. Các phòng thí nghiệm kết hợp tất cả các tính năng BSL-3, cũng như các tính năng an toàn bổ sung. Quyền truy cập vào các phòng thí nghiệm BSL-4 được kiểm soát cẩn thận và yêu cầu đào tạo đáng kể.
- Tiêu chuẩn thực hành của mức độ an toàn sinh học cấp 4: Thực hành theo cấp độ 3 và có cửa vào qua phòng thay quần áo, tắm vòi sen trước khi ra, mọi chất thải được khử nhiễm khi đưa ra khỏi nơi làm việc.
- Yêu cầu về thiết bị an toàn sinh học cấp 4: Sử dụng tủ ATSH cấp III hoặc bộ quần áo áp lực dương kết hợp với TỦ ATSH cấp II, nồi hấp 2 đầu (thông qua tường), có thiết bị lọc không khí.
Có hai loại phòng thí nghiệm BSL-4:
Cabinet laboratory: tất cả công việc với các tác nhân lây nhiễm hoặc chất độc được thực hiện trong Tủ An toàn Sinh học Cấp III với các quy trình được thiết kế rất cẩn thận để ngăn chặn bất kỳ sự ô nhiễm tiềm ẩn nào. Ngoài ra, không gian phòng thí nghiệm được thiết kế cũng nhằm ngăn ngừa sự lây nhiễm sang các không gian khác.
Suit laboratory: Nhân viên phòng thí nghiệm phải mặc bộ quần áo toàn thân, được cung cấp khí. Tất cả nhân viên tắm trước khi ra khỏi phòng thí nghiệm và trải qua một loạt các quy trình được thiết kế để khử nhiễm hoàn toàn họ trước khi rời đi.
Ngoài những quy định đã được yêu cầu trong mức an toàn sinh học cấp 3 thì những yêu cầu thêm về mức độ an toàn sinh học mức 4 bao gồm:
Thực hành phòng thí nghiệm
- Thay quần áo trước khi vào.
- Khử nhiễm tất cả các vật liệu trước khi thoát ra ngoài.
Dụng cụ an toàn
Tất cả các công việc với các tác nhân lây nhiễm hoặc chất độc phải được thực hiện trong tủ an toàn sinh học được chứng nhận, hoặc nhân viên phải được trang bị các bộ quần áo áp suất dương.
Yêu cầu về cơ sở
- Phòng thí nghiệm nằm trong một tòa nhà riêng biệt hoặc trong một khu vực biệt lập và hạn chế của tòa nhà.
- Phòng thí nghiệm có nguồn cung cấp và khí thải chuyên dụng, cũng như các đường chân không và hệ thống khử nhiễm.
