Hội chứng cơn bão cytokine là gì?

Theo thống kê mới nhất của Bộ Y tế, có khoảng 20% bệnh nhân Covid-19 tử vong là người trẻ, hầu hết trong số đó mắc hiện tượng cơn bão Cytokine. Vậy hội chứng cơn bão cytokine là gì? Cùng tìm hiểu với chúng tôi qua bài viết sau đây!

1. Cơn bão cytokine là gì?

Hội chứng cơn bão cytokine là hiện tượng hệ miễn dịch phản ứng một cách không kiểm soát, giải phóng quá mức các cytokine.

Cơn bão cytokine thường được gọi là hội chứng giải phóng cytokine.

Cytokine là protein đóng vai trò quan trọng trong việc kích hoạt phản ứng miễn dịch trong cơ thể chúng ta. Cytokine có nhiều loại, mỗi loại đảm nhiệm một chức năng khác nhau. Có loại hỗ trợ các tế bào miễn dịch khác, có loại sản xuất kháng thể. Có loại làm cho máu dễ đông hơn. Có loại tạo ra chứng viêm, khi ấy mạch máu bị rò rỉ nhiều hơn bình thường. Loại cytokine khác lại giúp làm giảm phản ứng viêm của cơ thể.

Trong cơ thể của người bình thường, các loại cytokine được giữ ở mức cân bằng hợp lý, điều phối phản ứng của hệ miễn dịch một cách nhịp nhàng, giúp đẩy lùi vi khuẩn. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, hệ miễn dịch phản ứng mất kiểm soát có thể gây nhiều nguy hiểm, đe dọa đến tính mạng con người.

Nếu cơ thể sản xuất ra quá nhiều cytokine gây viêm, trong khi các cytokine điều chỉnh phản ứng viêm lại không đủ. Sự cân bằng mất đi. Khi đó, những cytokine-gây-viêm bắt đầu “tấn công” ngoài tầm kiểm soát các cytokine-kháng-viêm, gây ra cơn bão cytokine.

Ở những bệnh nhân mắc hội chứng cytokine, một số loại cytokine có trong máu nhiều hơn mức bình thường. Đối với Covid-19, sự gia tăng của các cytokine-gây-viêm có thể dẫn đến sự phát triển của hội chứng suy hô hấp cấp tính (ARDS) – một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở những bệnh nhân Covid.

2. Triệu chứng thường gặp của những người mắc hội chứng cơn bão cytokine

Bão cytokine có thể gây ra nhiều triệu chứng. Một số triệu chứng có mức độ nhẹ, như cảm cúm, một số khác lại rất nghiêm trọng, đe dọa tính mạng con người. Có thể kể đến như:

• Sốt
• Mệt mỏi
• Cơ thể sưng phù
• Đau nhức cơ và khớp
• Đau đầu
• Ho
• Khó thở
• Thở nhanh
• Co giật
• Lú lẫn và ảo giác
• Rối loạn chức năng

Tụt huyết áp và tăng đông máu cũng có thể là dấu hiệu của hội chứng bão cytokine nghiêm trọng. Chức năng tim bơm máu đến các phần còn lại của cơ thể yếu đi. Điều này dẫn đến cơn bão cytokine ảnh hưởng đến nhiều hệ thống cơ quan trong cơ thể, có khả năng gây ra suy đa tạng và tử vong.

Trong hội chứng bão cytokine, các triệu chứng hô hấp có thể chuyển nặng thành hội chứng suy hô hấp cấp tính (ARDS). Những bệnh nhân mắc ARDS cần phải thở máy để cung cấp oxy cho cơ thể.

3. Nguyên nhân gây ra hội chứng cytokine

Các nhà khoa học vẫn đang nghiên cứu tìm hiểu nguyên nhân gây ra hội chứng này. Nhìn chung, cơn bão cytokine có thể được gây ra bởi một số loại vấn đề sức khỏe tiềm ẩn khác nhau:

• Hội chứng di truyền

Một số người mắc một số hội chứng di truyền có nguy cơ mắc cơn bão cytokine. Chẳng hạn như, những người mắc hội chứng hoạt hóa đại thực bào (HLH – Hemophagocytic Lymphohistiocytosis) sẽ có xu hướng mắc bão cytokine để phản ứng với tình trạng nhiễm trùng.

• Rối loạn tự miễn dịch (Bệnh tự miễn)

Những người mắc một số hội chứng tự miễn dịch có nguy cơ mắc hội chứng bão cytokine cao hơn.

Loại bão cytokine này có thể xảy ra khi bệnh tiềm ẩn của một người đang bùng phát hoặc khi người đó cũng đang trải qua một số loại nhiễm trùng.

• Nhiễm trùng

Một số loại nhiễm trùng cũng có thể gây ra cơn bão cytokine ở một số người, bao gồm cả những bệnh do vi rút, vi khuẩn và các tác nhân khác gây ra.

Mặc dù chưa tìm ra nguyên nhân rõ ràng, vi rút SARS-CoV-2 gây ra COVID-19 dường như dễ dẫn đến cơn bão cytokine hơn so với các bệnh do một số vi rút khác gây ra. Đó là lý do khiến loại vi rút này trở thành mối lo ngại của toàn nhân loại hiện nay.

• Nguyên do khác

Cơn bão cytokine đôi khi cũng có thể là tác dụng phụ của các liệu pháp y tế cụ thể. Ví dụ, nó đôi khi xảy ra sau một liệu pháp điều trị bệnh bạch cầu được gọi là liệu pháp CAR-T (tế bào T thụ thể kháng nguyên chimeric).

Cơn bão cytokine cũng có thể xảy ra trong các tình huống y tế khác, chẳng hạn như sau khi cấy ghép nội tạng hoặc tế bào gốc. Một số loại ung thư cũng có thể gây ra hội chứng bão cytokine, cũng như các tình trạng ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch, chẳng hạn như AIDS.

Nhiễm trùng huyết, một phản ứng miễn dịch đe dọa tính mạng đối với nhiễm trùng, đôi khi cũng được nhiều người coi là một loại hội chứng bão cytokine.

• COVID-19

Hầu hết những người bị COVID-19 không mắc cơn bão cytokine và các triệu chứng của nó. Chỉ có một số người dễ mắc cơn bão cytokine từ COVID-19 hơn nếu trong người họ có các gen cụ thể khiến hệ thống miễn dịch phản ứng theo những cách nhất định.

Tại thời điểm này, chưa có điều gì là chắc chắn. Các yếu tố khác, chẳng hạn như các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn, có thể là những yếu tố quyết định nhiều hơn đến mức độ nghiêm trọng của bệnh COVID-19.

4. Chẩn đoán cơn bão cytokine

– Bão Cytokine có thể được chẩn đoán khi bệnh đang ở dạng tiềm ẩn.

– Tùy thuộc vào tình hình, bệnh nhân có thể được yêu cầu các loại xét nghiệm y tế khác nhau để xác định xem cơn bão cytokine do đâu gây ra: rối loại di truyền, bệnh tự miễn hoặc bệnh truyền nhiễm, như COVID-19.

– Bác sỹ cần biết lịch sử bệnh và tình hình khám sức khỏe của bệnh nhân trước khi khám và chẩn đoán. Bác sĩ cũng sẽ kiểm tra kỹ lưỡng bạn để tìm các dấu hiệu có thể cho thấy cơn bão cytokine. Điều này rất quan trọng, bởi bão cytokine có thể ảnh hưởng đến rất nhiều hệ thống khác nhau của cơ thể.

– Những người bị cơn bão cytokine có thể có những biểu hiện bất thường như sau:

• Giảm số lượng tế bào miễn dịch
• Dấu hiệu của tổn thương thận hoặc gan nghiêm trọng
• Tăng các dấu hiệu viêm như protein phản ứng C (CRP)
• Hiện tượng đông máu bất thường
• Tăng ferritin (liên quan đến phản ứng nhiễm trùng) bất thường

– Ảnh chụp X-quang cũng có thể cung cấp manh mối liệu bệnh nhân có hội chứng hay không. Ví dụ: chụp X-quang phổi có thể hiển thị sự liên quan của phổi từ cơn bão cytokine liên quan đến COVID-19.

– Hiện nay, các nhà nghiên cứu đang nỗ lực tìm hiểu tác động của hiện tượng bão cytokine đối với COVID-19. Một số bác sĩ đã đề nghị tầm soát bệnh nhân mắc bệnh để tìm các dấu hiệu viêm trong phòng thí nghiệm có thể chỉ ra cơn bão cytokine.

5. Điều trị hội chứng cơn bão cytokine

– Các nhà nghiên cứu đang tích cực khám phá nhiều liệu pháp khác nhau để điều trị hội chứng bão cytokine từ COVID-19.

– Một số nghiên cứu đã tìm thấy kết quả đầy hứa hẹn từ các loại thuốc ngăn chặn một số cytokine, chẳng hạn như interleukin-1 hoặc -6.

• Ví dụ, Kineret (anakinra) là một loại thuốc đôi khi được sử dụng để điều trị những người bị viêm khớp dạng thấp và các bệnh khác có thể liên quan đến hệ thống miễn dịch. Nó ngăn chặn hoạt động của một loại cytokine được gọi là interleukin 1 (IL-1). Liệu pháp này cũng được sử dụng cho những người bị bão cytokine do bệnh tự miễn gây ra.
• Một liệu pháp khác là Actemra (tocilizumab), có thể được sử dụng cho bệnh viêm khớp dạng thấp và các bệnh lý khác. Liệu pháp này ngăn chặn hoạt động của cytokine interleukin 6 (IL-6). Actemra trước đây được sử dụng để điều trị cơn bão cytokine do tác dụng phụ của liệu pháp (như đối với bệnh bạch cầu)

– Một số nghiên cứu khác lại giữ quan điểm cơn bão cytokine là cần thiết để loại bỏ vi rút. Việc sử dụng các loại thuốc ức chế hệ thống miễn dịch có thể gây phản tác dụng.

– Ngoài ra, các chất ức chế miễn dịch có nguồn gốc từ thực vật cũng đang được nghiên cứu để điều trị các cơn bão cytokine do COVID-19 gây ra. Một số hợp chất đang được điều tra bao gồm:

Việc nghiên cứu về hội chứng cytokine vẫn đang tiếp tục diễn ra. Các công việc này đang được hỗ trợ rất đắc lực nhờ vào các tiến bộ khoa học. Một số trang thiết bị được sử dụng có thể kể đến như: hệ thống realtime PCR, hệ thống tự động chia mẫu, tủ an toàn sinh học,…

Hi vọng trong thời gian tới, những nghiên cứu này sẽ đưa ra giải pháp triệt để cho bệnh cơn bão cytokine ở bệnh nhân mắc Covid-19

TỔNG KẾT:

Bão cytokine là hội chứng rối loạn điều hòa hệ thống miễn dịch. Trong quá trình phản ứng miễn dịch này, cơ thể bạn giải phóng quá mức cytokine thúc đẩy quá trình gây viêm và kích hoạt các tế bào miễn dịch khác.

Các cơn bão cytokine có thể được gây ra bởi hội chứng di truyền, rối loạn tự miễn dịch hoặc nhiễm trùng. Chúng thậm chí có thể đe dọa đến tính mạng. Nếu bạn nghĩ rằng bạn có thể đang gặp phải các triệu chứng của cơn bão cytokine, hãy đến các cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị càng sớm càng tốt!

– Kim VCR